लिपुलेक विवादका प्रमुख ऐतिहासिक घटनाक्रम
तालिका १: लिपुलेक विवादका प्रमुख ऐतिहासिक घटनाक्रम मिति घटनाक्रम संलग्न पक्षहरू सार सन् १८१६ सुगौली सन्धि नेपाल, ब्रिटिस इस्ट इण्डिया कम्पनी काली नदीलाई नेपालको पश्चिमी सीमाको रूपमा स्थापित । सन् १८६५ सीमांकनमा परिवर्तन ब्रिटिस भारत रणनीतिक कारणले सीमालाई नदीको सट्टा जलविभाजन रेखा (watershed) मा सारियो, जसले कालापानी क्षेत्र ब्रिटिस नियन्त्रणमा आयो । सन् १९५४ लिपुलेकबाट व्यापार भारत, चीन भारतका अनुसार यस वर्षदेखि लिपुलेक पासबाट व्यापार सुरु भयो । सन् १९६१ नेपाल-चीन सीमा सन्धि नेपाल, चीन आपसी समायोजन र जलविभाजन सिद्धान्तको आधारमा सीमांकन गरियो । सगरमाथालाई साझा सम्पत्तिको रूपमा स्वीकारियो । सन् १९७९ दोस्रो सीमा प्रोटोकल नेपाल, चीन सीमास्तम्भहरूको मर्मत र निरीक्षणका लागि समिति गठन गरियो । सन् १९८८ तेस्रो सीमा प्रोटोकल नेपाल, चीन प्रोटोकलको नवीकरण गरियो, तर लिपुलेकको अवस्थाबारे कुनै आधिकारिक जानकारी उपलब्ध छैन । सन् २०१५ भारत-चीन व्यापार सम्झौता भारत, चीन प्रधानमन्त्री मोदीको चीन भ्रमणका क्रममा लिपुलेकलाई द्विपक्षीय व्यापारिक मार्ग बनाउन सहमति भयो, जसको नेपालले विरोध गर्यो । सन् २०१९ भारतद्वारा नयाँ नक्सा प्रकाशन भारत भारत…
