नेपालको राजनीतिक इतिहासमा जेनजी पुस्ताले नेतृत्व गरेको पछिल्लो आन्दोलनले अनपेक्षित परिणाम दिएको छ। सामान्यतया असङ्गठित र अस्थायी भनिने युवापुस्ता सडकमा उत्रिएर शासक वर्गलाई चुनौती दिन सक्नेछ भन्ने कुरा धेरैलाई विश्वास थिएन। तर घटनाक्रमले त्यो विश्वासलाई भङ्ग गरिदियो। पाँच प्रमुख कारणहरूलाई आधार मान्दा, यस आन्दोलनको सफलतामा निहित गहिरा शक्ति र सम्भावना प्रस्टिन्छ।
१. सुरक्षाकर्मीहरूको तटस्थता
कुनै पनि शासन संरचनाको सुरक्षा कवच सेना र प्रहरी हुन्। तर यो आन्दोलनमा नेपाली सेनाले प्रत्यक्ष दमनको बाटो रोजेन। तत्कालीन प्रधानमन्त्रीलाई सुरक्षित निकास दिने निर्णयले आन्दोलनकारीको आत्मबल असाधारण रूपमा बढायो। प्रधानमन्त्री बिहिन स्थितिमा प्रशासनिक आदेश विखण्डित भयो र आन्दोलनले सहजै नियन्त्रणको अवस्था प्राप्त गर्यो।
२. आन्दोलनको राजनीतिक फ्यूजन
प्रारम्भमा जेनजीहरूको मात्र आक्रोश देखिएको भए पनि दोस्रो दिनदेखि यो बहुआयामिक आन्दोलनमा रूपान्तरण भयो। रास्वपा, राप्रपा, माओवादी लगायतका शक्तिहरूका समर्थकहरू मिसिँदा आन्दोलनको स्वरूप “पुस्तागत विद्रोह” बाट “जनआन्दोलन” मा विस्तार भयो। विविध राजनीतिक धारहरूको यही फ्यूजनले आन्दोलनलाई अझ व्यापक र प्रभावकारी बनायो।
३. सामाजिक सञ्जालको निर्णायक भूमिका
आधुनिक युगमा कुनै पनि आन्दोलनको सफलता सूचना प्रवाहमा निर्भर हुन्छ। प्रतिबन्ध फुकुवा भएपछि सामाजिक सञ्जाल आन्दोलनकै हतियार बन्न पुग्यो। चर्चित कन्टेन्ट क्रिएटरहरूले प्रसारित गरेका भिडीयोहरू लाखौँ–करोडौँ दर्शकसम्म पुग्दा आन्दोलनले राष्ट्रिय मात्र नभई अन्तर्राष्ट्रिय ध्यानाकर्षण पनि प्राप्त गर्यो। सूचना प्रवाहको यो सहजता आन्दोलनको स्थायित्व र विस्तारको प्रमुख कारक बन्यो।
४. नयाँ पुस्ताको आभासी तालिम
जेनजी पुस्ता लामो समयदेखि डिजिटल खेलहरूको संसारमा हुर्किएको छ। पब्जी, फ्री फायर वा रोब्लक्स जस्ता खेलहरूले उनीहरूलाई समूहगत रणनीति, जोखिम व्यवस्थापन र निडरताको ‘भर्चुअल तालिम’ दिएका छन्। आन्दोलनमा देखिएको तिनीहरूको आक्रामकता र आत्मविश्वास यस्ता भर्चुअल अभ्यासहरूको प्रत्यक्ष परिणाम हो भन्ने देखिन्छ।
५. युवाशक्तिप्रतिको भ्रमको अन्त्य
लामो समयदेखि “देशमा युवाशक्ति छैन, सबै विदेश पलायन भइसके” भन्ने धारणा बलियो थियो। तर सडकमा उत्रिएका हजारौँ युवाहरूले त्यो भ्रमलाई चकनाचुर गरिदिए। उनीहरूले देखाए—देशमा अझै परिवर्तन चाहने, जोखिम लिन सक्ने र भविष्य लेख्न तयार ऊर्जाशील पुस्ता उपस्थित छ। यो आन्दोलनले युवाशक्तिको वास्तविकता प्रस्टसँग उजागर गरिदियो।
निष्कर्ष
जेनजीहरूको आन्दोलन केवल असन्तोषको विस्फोट होइन, संरचनात्मक कमजोरी र नयाँ पुस्ताको ऊर्जाबीचको अन्तर्क्रियाको परिणाम थियो। सुरक्षाकर्मीको तटस्थता, राजनीतिक मिसावट, सामाजिक सञ्जालको हतियार, भर्चुअल तालिमले निर्माण गरेको निडरता र युवाशक्तिप्रतिको भ्रमको अन्त्य—यी पाँच कारकले यसलाई निर्णायक सफलता दिलाए।
यो घटनाले नेपालमा युवा पुस्ता केवल दर्शक नभई परिवर्तनको नायक बन्न सक्नेछ भन्ने स्पष्ट सन्देश दिएको छ। अब प्रश्न बाँकी छ—राजनीतिक नेतृत्वले यो शक्ति र सन्देशलाई कत्तिको गम्भीरतापूर्वक आत्मसात् गर्छ?